Kiełpino Górne

Wszytkie teksty traktujące o historii pochodzą z książki Eugeniusza Gołąbka "Dzieje okolic Gdańska i Gdyni" cytując:

Nazwa i wiek Kiełpina

W dokumentach miejscowość ta pojawia się w czasach panowania krzyżackiego: Kolpin 1402-1415 r., Grose Culpyn – 1438 r. Następnie jako Hohe Kolpin w 1570 r. i Kielpin Wysoki – 1682 r. oraz Magno Kelpin w 1734 r., Hoch Kelpin ok. 1790 r. ( mapa Schrottera ). Nazwa związana jest z nazwą jeziora Kołpino czyli Jeziora Jasień ( Nenkowskiego, Kiełpińskiego ), gdzie i dziś kołpie , czyli łabędzie pływają. Bowiem nazwa typu „ Kiełpino” wiąże się z kaszubska nazwą łabędzia- kołp, przy czym gloska o przed l w wymowie bliska jest e. Co prawda Kaszubi używają też nazwy łabądz. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego odnotowano w sumie 11 miejscowości o nazwach Kiełpin/Kiełpino/Kiełpinek – wszystkie na Pomorzu. W innych regionach Polski spotyka się także podobne nazwy miejscowości Kiełpiny, Kiełp, Kiełpień itp. Nazwa łabędzia kołp znana jest także innym Słowianom, ale w Polsce, poza Kaszubami, już zapomniana. Przejście od formy kołp do kiełp to dostosowanie kaszubskiej formy do tzw. ogólnej polszczyzny.

Wieś, dwór, folwark i szkoła

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego

Kiełpin Wysoki ( Kiełpino Górne), niemieckie Hoch  Kelpin, szlacheckie dobra, pow. Gdański, blisko traktu bitego kartusko-gdańskiego, 480 stóp nad poziom morza. Wraz z przyległościami Jakubowo i Kolberg zajmuje obszar morgów 25223, katolików 115, ewangelików – 81, domów 15. Parafia Maternia, szkoła Sulmin, poczta Gdańsk. Odległość od Gdańska 1 i ¼ mili. Roku 1860 liczono lasu 5 włók.

Główna część zabudowań wsi leży przy drodze, ul. Goplańskiej, prowadzącej przez wieś na południowy wschód, w stronę tzw. obwodnicy trójmiejskiej. Droga za wsią skręca na południe i dalej biegnie na wschód wiaduktem nad obwodnicą do Szadółek. Zabudowa wsi – dziś dzielnicy Gdańska – składa się ze starszych i nowszych domów. Rolników jest tu już niewielu. Obwodnica oddziela dziś wieś od widoku na Jez. Kiełpińskie czyli Jasieńskie.

Przy głównej drodze, ul Goplańskiej, zachował się dwór – murowany pod dachówką – stojący nieco w głębi od głównej linii zabudowy; przed nim staw, a za nim stary, zapuszczony park. Obok, przy dojeździe do dworu, stoi jeden z zachowanych chlewów folwarcznych, w połowie zaadaptowany na mieszkania i biura.

W Kiełpinie w latach powojennych istniała szkoła podstawowa. Uczyła w niej w latach 1960. m.in. pani Rita Czerwińska. Nową, obszerną szkołę wybudowano ( sądząc po architekturze ) w latach 1970.

Jezioro Kiełpińskie/Nenkowskie/Jasień

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego

Jezioro Kiełpino, w dokumentach Kelpin, Kelpino, Cholpin, Kolpin, jezioro w powiecie gdańskim, przy wsi Kiełpin Wysoki, teraz jez. Rynkowskie ( Nenkauer See ) zwane, zachodzi w dokumentach roku 1235; stąd struga Strzyża ( Strize ) płynęła , należąca do cystersów w Oliwie.

Magdalena Nowicka: Mijając Jasień po ok. 2 km  dojedziemy do malowniczego i rozległego Jeziora Jasień o powierzchni 21 ha, leżącego w obszernym zagłębieniu wytopiskowym. Przez jezioro przepływa Potok Siedlecki ( Siedlica ) – niegdyś ważne źródło wody dla starego Gdańska, dziś niewielki strumyk przecinający wraz z licznymi dopływami okoliczne tereny Jasienia i Zaborni. Źródła jego znajdują się ok. 120 m n.p.m. nieopodal Kiełpina Górnego. Jezioro Jasień dla mieszkańców okolic od dawna było źródłem ryb.

W 1536 r. Rada Miejska Gdańska postanowiła przeprowadzić podziemnymi rurociągami wodę ze stawu młyńskiego w Krzyżownicach, położonego na zachód od Siedlec i Emaus, zasilanego już wcześniej dobrą wodą z jeziora Jasień. Aby wprowadzić wodę do miejskich wodociągów wzniesiono, jeszcze w połowie XVI w. stację pomp zwaną  „ kunsztem”.

Jak podaje Andrzej Kokowski w torfowisku w Kiełpinie koło Gdańska znaleziono niewielki skarb, na który składały się dwie okazałe fibule ( zapinki ) srebrne, zdobione na przedłużeniach osi kulami i naszyjnik z paciorków szklanych i bursztynowych. Skarb ten trafił do bagniska około połowy V w., tj. w czasach, gdy na Pomorzu – zdaniem tego archeologa – jeszcze mieszkali germańscy Widiwariowie.

Kościółek w Kiełpinie

O kościółku w Kiełpinie pisze Magdalena Nowicka w książce Dzieje Gdańskiego Jasienia.

Do wybudowania kościoła w Kiełpinie Górnym w latach międzywojennych doszło w związku z ustanowieniem po I wojnie granic Polski i W.M.Gdańska, gdy Niemcy osiedleni w Sulminie i Niestępowie opuścili te wsie i – niektórzy – przenieśli się za pobliską granicę. Jest o tym mowa przy opisie Niestępowa.

M. Nowicka: W odległym o 4 km od Nenkowa Kiełpinie Górnym stał, również znacznie uszkodzony podczas wojny, niewielki poewangielicki kościół z 1925 r, o powierzchni 7,50 x 13,30 m i wysokości 5,80 m murowany z jedną wieżą pokrytą blachą. Budynek posiadał wewnętrzną konstrukcję i strop. Zaraz po wojnie nikt się nim nie interesował. Mieszkańcy Kiełpina Górnego, tak jak i Jasienia, należeli do parafii św. Franciszka z Asyżu w Emaus. Z powodu dość długiej, 8 km drogi, którą co niedzielę musiano przemierzać do Emaus lub do Matarni, wśród mieszkańców Kiełpina zrodził się pomysł odbudowy miejscowego kościoła. Dnia 7 sierpnia 1948 r. na zebraniu gromadzkim Związku Samopomocy Chłopskiej w sali szkolnej w Kiełpinie postanowiono powołać Komitet Odbudowy Kościoła. Postanowiono również zwrócić się do proboszcza parafii Emaus, aby objął on swoją opieka powstały Komitet. 29 IX 1948 r. ks. Zygmunt Badowski, proboszcz parafii św. Franciszka w Emaus wniósł prośbę do kurii biskupiej w Gdańsku Oliwie o zezwolenie na rozpoczęcie remontu kościoła. Został sporządzony wstępny kosztorys remontu. Kuria Diecezjalna upoważniła ks. Z. Badowskiego do podjęcia starań związanych z przekazaniem przez władze powiatowe kościoła niemiecko-luterańskiego w Kiełpinie Górnym na rzecz kościoła katolickiego. Ks. Badowski wystosował taką prośbę do Urzędu Wojewódzkiego. Starania utkwiły w martwym punkcie i żadnego zezwolenia nie udało się uzyskać. Okres takiego zastoju trwał przez 9 lat, a kościół w Kiełpinie z każdym dniem coraz bardziej niszczał. Nie było już okien ani drzwi, w złym stanie było całe wnętrze wraz z sufitem, przez który padał do środka deszcz. W kościele trzymano siano, słomę, a nawet robiono pustaki. W końcu mieszkańcy postanowili go uratować za własne pieniądze. Wśród wiernych krążyła pogłoska, że zamierzano kościół ten rozebrać, a z tak uzyskanego materiału pobudować nowy w innej miejscowości. Aby nie dopuścić do dalszej dewastacji kościoła mieszkańcy Kiełpina Górnego i okolicznych wsi podjęli się prac remontowych. Naprawiony został dach, sufit, wieża, wstawiono drzwi. 2 lipca 1958 r. kaplica została oddana przez państwo w zarząd i użytkowanie kościołowi rzymsko-katolickiemu. Dzięki społecznemu zaangażowaniu wielu ludzi prace remontowe zostały szybko zakończone. Wstawiono okna, wymalowano ściany. 31 sierpnia 1958 r. Jan Rymanowski dokonał uroczystego poświęcenia kościoła. Patronem kościoła został Jan Chrzciciel. Przez cały 1960 r. odbywały się już regularne msze i nauka religii. W roku 1961 opiekę nad wiernymi z Kiełpina , Jasienia i pozostałych wiosek powierzono wikariuszowi ks. Janowi Dziubanowi, który został zameldowany w Kiełpinie Górnym i zamieszkał u Jana Myszy. W lipcu 1963 r. ks. Jan Rymanowski przekazał w obecności ks. biskupa Edmunda Nowickiego wsie Jasień, Rębowo, Szadółki, Otomin, Górny Kiełpin, Mały Kiełpin i Karczemki w administrowanie wikariuszowi ks. J. Dziubanowi. Zostały założone osobne księgi parafialne. Powstanie w 1963 r. samodzielnego wikariatu  przy kościele św, Jana Chrzciciela w Kiełpinie, wydzielonego z parafii św. Franciszka z Asyżu w Emaus dało początek jasieńskiej parafii.

Od 1972/73 r. zmarłych zaczęto chować na niewielkim cmentarzu w Kiełpinie Górnym, znajdującym się przy ul. Otomińskiej ( do tego momentu zmarłych chowano na cmentarzu w Łostowicach ).

24 czerwca 1994 r. wszedł w życie dekret erekcji nowej parafii pw. Św. Jana Chrzciciela w Kiełpinie Górnym, która została wydzielona z parafii bł. Doroty z Mątowów. W obrębie nowo powstałej parafii znalazły się Kiełpino Górne, osiedle Kiełpino, Karczemki, część Szadółek przy obwodnicy i Otomin ( osiedle Kalina zostało przydzielone parafii św. Brata Alberta w Kokoszkach ). Proboszczem nowo powstałej parafii został ks. Tadeusz Markiewicz.

Stary kiełpiński kościółek ładnie odnowiony, z okrągłą, pokrytą blachą wieżyczką , stoi przy ul. Goplańskiej. Obok niego stała do niedawna mała,( nie większa od kościółka i podobna z kształtu) plebania. W roku 2008 w tym miejscu zastałem już nowy, obszerny dom parafialny.

W 2000 r. w sąsiedztwie „starego” kościółka rozpoczęto budowę nowego, obszernego kościoła, który został oddany do użytku w 2005 r. Jest to świątynia o tradycyjnym kształcie z murowaną (betonową) wieżą - dzwonnicą. Niska dzwonnica niedawno jeszcze stała osobno, na ziemi.

Niewielki cmentarz znajduje się z pół kilometra na zachód od kościoła przy ul. Otomińskiej.